Het erfgoed van Circus Ronaldo geïnventariseerd door vrijwilligers

Circus Ronaldo beheert een honderdtal decordoeken (ca. 1910-1960), geschilderd door Willem, Jan, Richard en Florent Van den Berghe, de voorouders van de familie Ronaldo. Samen met de vrijwilligers uit de pool van Erfgoedcel Mechelen werd een inventarisatieproject opgestart om een beter zicht te krijgen op de collectie. Hopelijk het begin van heel wat nieuwe initiatieven rond dit prachtige erfgoed!

Decordoek Circus Ronaldo - Het Firmament CC BY-SA

Status

• Strategie bepalen: september - oktober 2013
• Vrijwilligerswerking opstarten: november - december 2013
• Inventarisatie in samenwerking met vrijwilligers: januari - juni 2014
• Vervolg: juni 2014 - ?

Probleemstelling

Aanleiding

In 2001 kwamen Danny en David Ronaldo (Circus Ronaldo) via een ver familielid enkele decordoeken op het spoor, geschilderd door Willem, Jan, Richard en Florent Van den Berghe, voorouders van de Ronaldo’s.

Ondanks de respectabele ouderdom (ca.1910-1960) van deze decordoeken zijn de stukken in uitzonderlijk goede staat. Dat heeft alles te maken met een bepaalde verflijm die Willem en Jan Van den Berghe samen ontwikkelden waardoor de doeken ook opgerold konden worden bewaard en, belangrijker nog, vervoerd worden zonder dat de verf verbrokkelde.

Dat de doeken opgerold bewaard worden, maakt dat de Ronaldo’s, laat staan buitenstaanders, geen goed overzicht hebben over de collectie. Door alle doeken te inventariseren en fotograferen wordt dit probleem aangepakt. Dit is meteen een eerste stap in de zorg voor dit waardevolle erfgoed.

Gewenste resultaten

• Inventarisatie theaterdecors
• Draagvlak creëren voor dit erfgoed om een aantal zaken mogelijk te maken:
  • Ontsluiting theaterdecors
  • Geschikte bewaarplaats voor theaterdecors
  • Restauratie van een selectie van de theaterdecors
  • Hergebruik van de theaterdecors

Methode

Opstarten vrijwilligerswerking

Inventariseren is een nuttige, maar tijdrovende klus die perfect uitgevoerd kan worden door vrijwilligers. Daarom startte Het Firmament samen met Erfgoedcel Mechelen een vrijwilligerswerking rond de registratie van podiumkunstenerfgoed in regio Mechelen.

De inventarisatie van de decordoeken van Circus Ronaldo werd als eerste casus uitgekozen. Enkele besprekingen en een vorming rond inventarisatie later was de groep vrijwilligers klaar om te starten. De eerste weken van het project ging het Firmament en/of Erfgoedcel Mechelen ter plaatse voor begeleiding, intussen werken de vrijwilligers op zelfstandige basis.

Inventariseren decordoeken

Beschrijven

In eerste instantie wordt elk decordoek op stukniveau beschreven. Het Firmament ontwikkelde een metadataschema voor decordoeken gebaseerd op de MOVE-basisregistratie. De meeste velden kunnen door de vrijwilligers zelf ingevuld worden omdat alle decordoeken een titel hebben gekregen en bovendien vaak opschriften bevatten met datum en vervaardiger van het doek. Velden die de vrijwilligers niet kunnen invullen, zullen in een latere fase voorgelegd worden aan de familie Ronaldo. Door PACKED vzw werd een dataprofiel voor artefacten ontwikkeld, gebaseerd op verschillende standaarden zoals de CIDOC-richtlijnen, de basisregistratie, CDWA core en Spectrum, die ook als model gebruikt kan worden.

Fotograferen

Terwijl de ene vrijwilliger een grondige beschrijving maakt, fotografeert de andere vrijwilliger het object. De vrijwilligers kregen een snelcursus fotografie en worden ondersteund door een professionele fotografe.

Vrijwilliger fotografeert decordoek - Het Firmament CC BY-SA

Labelen

Elk decordoek dat beschreven wordt, krijgt een uniek nummer. Dit inventarisnummer wordt genoteerd op de decordoeken. Op die manier is de link tussen de inventaris, de foto’s en de fysieke objecten gemakkelijk te maken.

Duurzaam bewaren

Elke twee weken zet één van de vrijwilligers de foto’s over van het fototoestel naar een computer en wordt de beschrijving in Excel overgetypt. Zowel de foto-bestanden als de digitale inventaris worden momenteel door Het Firmament bewaard. Op het moment dat de inventaris volledig afgerond is, zal deze overgedragen worden aan Circus Ronaldo. Het Firmament zal een kopie bewaren en garant blijven staan voor een duurzame bewaring.

Een goede inventaris, het begin van heel wat nieuwe projecten?

Het inventariseren van de decordoeken is een eerste stap in de zorg voor deze waardevolle collectie. Pas als we een duidelijk overzicht hebben op de collectie kunnen volgende stappen gezet worden.

Ontsluiting decordoeken via Beeldbank Mechelen

Om meer zichtbaarheid te genereren voor deze collectie zullen de foto’s van de decordoeken via Beeldbank Mechelen ontsloten worden.

Een goede bewaarplaats

Er wordt onderzocht welke professionele bewaarplaats interesse heeft voor deze collectie om een duurzame bewaring van dit erfgoed te garanderen.

Restauratie van een selectie van de theaterdecors

Tijdens het beschrijven van de decordoeken werd het algemene schadebeeld van de decordoeken duidelijk en werden er al enkele doeken geselecteerd die in aanmerkingen komen voor restauratie.

Wie zal instaan voor de restauratie is nog niet duidelijk. Zeker is dat deze restaurateur niet helemaal van nul moet beginnen. Er bestaat namelijk al een restauratiedossier voor een gelijkaardige collectie theaterdecors van Dubosq waarop de restaurateur zich kan baseren.

Hergebruik van doeken

Decordoek Circus Ronaldo - Het Firmament CC BY-SA

Op 29 juni 2012, ging Amortale in première op het Festival van de verwondering. Het werd een voorstelling waarin een selectie van dit wondermooie erfgoed opnieuw werd ingezet. Intussen reist het circusgezelschap al bijna twee jaar door België en Europa en verwonderen ze het publiek met de kunst van dit aloude ambacht, het decorschilderen. Danny Ronaldo: "Tegenwoordig kun je fantastische dingen uitprinten, maar die decors zijn met de hand geschilderd, er zitten wonderlijke transparante geschilderde stukken bos bij, waardoor je met belichting mooie effecten krijgt. En mensen verlangen naar iets echts, dat niet uit de computer rolt. Dat is de magie van het ambacht.”^[1]

Werden de gewenste resultaten bereikt?

Het inventarisatieproject is nog niet afgerond, maar heeft al heel wat zaken mogelijk gemaakt. Gesprekken met de erfgoedsector (over ontsluiting en depotruimte), restaurateurs en academici werden sterk vereenvoudigd door de aanwezigheid van de, nog niet volledige, inventaris en foto’s.

Vaststellingen en aandachtspunten

• Een inventaris in combinatie met beeldmateriaal werkt om draagvlak te creëren voor een bepaalde collectie.
• Een goed draaiende vrijwilligerswerking uitbouwen vraagt om de nodige tijdsinvestering.
• Je mag, nee moet, je vrijwilligers af en toe ook even in de bloemetjes zetten met een vriendelijk woord, een kleine receptie, gratis tickets, ...

Auteur: Eline De Lepeleire (Het Firmament)