Creatie van een videokunstwerk met het archief van de Beursschouwburg

In 2015 vierde de Brusselse kunstorganisatie Beursschouwburg haar vijftigste verjaardag. Voor die gelegenheid werden allerlei festiviteiten georganiseerd waarbij werd teruggekeken naar het verleden, maar ook een blik werd geworpen op de toekomst. Jonge kunstenaars kregen de kans om hun ding te doen met het verleden van de instelling. Zo kreeg Floris Vanhoof de opdracht om een videomuur te maken met het videoarchief. Maar hoe maak je een nieuw werk met video's uit het archief van een kunstenorganisatie?

Het volgende verslag gaat over de mogelijkheid om archief te hergebruiken voor nieuw werk. Er wordt niet dieper ingegaan op de duurzame bewaring van videokunst. Je vindt meer informatie over duurzame bewaring van video- en mediakunst op SCART.

Probleemstelling

Om de vijftigste verjaardag van Beursschouwburg te vieren, werden vroegere voorstellingen hernomen, oude werken opnieuw getoond en acties in het voetlicht geplaatst. Een aantal jonge kunstenaars kreeg de opdracht om een nieuw werk te maken over (de geschiedenis van) het huis. Of zoals ze het zelf stelden: 'De expo The future = Beurssc50uwburg, brengt oude bekenden uit het 50-jarige verleden samen met (jonge) kunstenaars die aan de slag gaan met gebouw of geschiedenis.' Floris Vanhoof was één van die jonge kunstenaars en hij ging aan de slag met het audiovisuele archief van Beursschouwburg.

Methode

Identificatie van video's

Het audiovisuele archief van Beursschouwburg bevond zich op twee plaatsen:

1. Bij ARGOS, Centrum voor audiovisuele kunsten, aan wie Beursschouwburg haar videoarchief had overgedragen.
2. Bij Beursschouwburg zelf: daar werden een winkelkar en een aantal dozen 'ontdekt' met daarin videobanden in diverse formaten zoals Betacam, U-matic, Betamax, VHS, MiniDV en DVCAM. Niemand wist nog wat de inhoud van deze videobanden was.

Floris voelde zich aangetrokken tot de geschiedenis van Beursschouwburg en de rol die de organisatie speelde in de ontwikkeling van de Belgische videokunst. Bij Beursschouwburg heeft experimenteel en jong werk altijd centraal gestaan, waardoor multimedia- en videokunst een belangrijke plaats innamen. Zo was er in de jaren 1980 de Videotheek waar bezoekers ten alle tijden kunstfilms konden bekijken. Floris had zelf les gekregen van Frank Vranckx die in de jaren 1980 verantwoordelijk was voor de Videotheek en voor De Nieuwe Workshop werkte, dat later is opgegaan in Beursschouwburg.

Omdat men niet wist wat er op de gevonden video's stond, moest Floris de banden één voor één afspelen en bekijken. Gelukkig bezat Beursschouwburg voor ieder videoformaat de juiste afspeelapparatuur.

Wat stond er op die videobanden?

• gefilmde jaarverslagen;
• opvoeringen;
• interviews;
• vergaderingen;
• performances;
• concerten;
• theatervoorstellingen;
• videokunst;
• lezingen.

Uit deze videoregistraties selecteerde Floris vervolgens de fragmenten die hij het meest interessant vond. Dit waren onder meer beelden van:

• Een lezing van Mark Pauline over Survival Research Laboratories gecombineerd met demonstraties van Luc Steels, oprichter en toenmalig hoofd van het Artificial Intelligence Laboratory van de Vrije Universiteit Brussel (VUB);
• een lezing over een nieuwe huisstijl van Beursschouwburg;
• Hollywood fragments, een found footage film van Albert Pepermans en Frank Vranckx;
• interieuropnames van de nog niet verbouwde Beursschouwburg.

Gebruik van video's bewaard bij ARGOS

Na het opdoeken van De Nieuwe Workshop in 1985 werd ARGOS opgericht, dat zich vanaf dan toelegde op de distributie van videokunst. De video's van de Videotheek werden zo onderdeel van de collectie van ARGOS. In december 2000 - januari 2001 droeg ook Beursschouwburg haar videoarchief over aan ARGOS. Frank Vranckx was één van de bezielers van De Nieuwe Workshop en één van de drijvende krachten achter de videokunst in België. Hij was regisseur bij de Audiovisuele Dienst van KUL en maakte met verschillende performers video's. Daarnaast was hij zelf gestart met de Videotheek van Beursschouwburg, waar hij ook de programmatie van video en beeldende kunst verzorgde. Bezoekers konden in die Videotheek videokunst bekijken. Daarvoor had Beursschouwburg overeenkomsten met grote distributeurs zoals Montevideo en Electronic Arts Intermix. Een aantal van die tapes werden na afloop niet teruggestuurd naar de distributeurs en bleven bij Beursschouwburg.

Floris was van plan om ook de video's van Beursschouwburg die zich ondertussen in de collectie van ARGOS bevonden, te bekijken en te gebruiken voor zijn werk. Hier stootte hij echter op moeilijkheden. De video's die hij bij ARGOS uitkoos, waren nog niet gedigitaliseerd en mochten omwille van conserveringsredenen niet meer worden afgespeeld. Dergelijke oude videobanden zijn te kwetsbaar om ze ter raadpleging aan te bieden. Daarbij had men bij ARGOS begrepen dat Floris de videobanden zelf (en niet een gedigitaliseerde versie ervan) wou gebruiken voor zijn installatie. Dat kon ARGOS als collectiebeherende instelling niet goedkeuren. Floris kon wel ter plaatse de hoezen van de videobanden bekijken.

Daarop besloot Floris om Frank Vranckx te interviewen en te filmen terwijl ze de papieren catalogus van de Videotheek doorbladerden en de beelden van Beursschouwburg bekeken. Frank had in zijn periode bij de Videotheek immers zelf die catalogus samengesteld. Het boeide Floris om te zien welke herinneringen en associaties deze geschreven archiefstukken bij Frank naar boven brachten.

Ook deze nieuwe beelden werden gebruikt voor de videomuur.

Bouwen van de videomuur

De videomuur werd gemaakt met 26 beeldbuismonitors. Floris koos voor beeldbuismonitors om verschillende redenen. Ten eerste zijn ze de weergaveapparatuur bij uitstek om vroege videokunst te bekijken. Daarnaast is deze apparatuur op zich obsoleet en verslijtend, net zoals de videobanden zelf obsoleet zijn en verslijten. Met een magnetische schakelaar verdeelde hij het videosignaal over alle monitors.

Om de montage te maken, werden de video's gedigitaliseerd en verder bewerkt. De digitalisering gebeurde bij Sint-Lukas Brussel. De beelden werden helderder gemaakt om een grote impact te geven op de beeldbuismonitors. Er werd niet gedigitaliseerd met het oog op lange termijnbewaring. Integendeel, het waren net de aspecten van verval die Floris interessant vond. Het was ook niet de bedoeling dat zijn kunstwerk voor de eeuwigheid mee gaat. Door de kracht van de magneetschakelaar die het videosignaal over alle monitors verdeelde, werd het signaal ook vervormd. Daarnaast verzwakte het videosignaal, waardoor de beelden steeds minder duidelijk werden, naarmate ze over meerdere monitors werden verdeeld.

Opening van de videomuur

De aftrap van de feestperiode van Beursschouwburg begon met een marathonfeest van vijftig uur, waarin vijftig activiteiten werden aangeboden. Eén ervan was de live scheepsdoop van de videomuur, waar Floris een performance hield.

Resultaten

• Er werd een videowerk gemaakt met het video-archief van Beursschouwburg. Floris is erin geslaagd om de video's die zich bij Beursschouwburg bevonden te bekijken en te identificeren en om de gewenste fragmenten te digitaliseren.
• Door het werk van Floris werden de video's bij ARGOS door de huidige medewerkers van Beursschouwburg 'herontdekt'. De achtergebleven videobanden bij Beursschouwburg werden geïnventariseerd en overgebracht naar ARGOS. Er worden stappen ondernomen om ze te laten digitaliseren zodat dit audiovisueel archief ook in de toekomst bewaard blijft.

Auteur: Nastasia Vanderperren (meemoo)