Matters in Media Art (website)
Matters in Media Art is een grondig vernieuwde online bron voor verzamelaars, kunstenaars en organisaties die werken met kunst(werken) met bewegend beeld, elektronische of digitale elementen. De initiatiefnemers zijn experten van MoMA, SFMOMA en Tate. Ze kregen hierbij de steun van de New Art Trust (San Francisco). Matters in Media Art werkt volgens een open sourcefilosofie. De code van de website is vrij toegankelijk en ook de rijke tekstuele inhoud van de website heeft een Creative Commonslicentie meegekregen waarbij enkel naamsvermelding vereist is. Op die manier sporen ze niet enkel de betrokken musea aan om de informatie te verfijnen en te verbeteren, maar ook een brede gemeenschap van mensen met de voeten in deze kunstpraktijk.
Matters in Media Art is ingedeeld volgens een aantal thema's die centraal staan in de hedendaagse kunstpraktijk: acquisitie, documentatie, ontlening en digitale preservering. Per onderdeel voorziet Matters in Media Art een heldere en deskundige toelichting. Waar mogelijk biedt de website ook templates van documenten aan die (bijvoorbeeld bij de verkoop van een kunstwerk) door anderen kunnen worden gebruikt.
Acquisitie
Acquisitie behandelt de verschillende fasen die komen kijken bij het verwerven van een digitaal of mediakunstwerk. Meer nog dan bij de verwerving van een 'klassiek' kunstwerk, is een fase vooraf, waarbij men zich grondig informeert, cruciaal. Een curator of verzamelaar die overweegt een werk aan te kopen - of het verwerft via bruikleen of gift - kan maar best vooraf zicht hebben op alle conceptuele en technische elementen die deel uitmaken van het werk. Die informatie zal immers logistieke, financiële en bewaar- en conserveringsuitdagingen aan het licht brengen waar men vooraf over moet nadenken en indien nodig oplossingen voor moet zoeken. Deze informatie is eveneens essentieel om het kunstwerk te laten voortleven en om de presentatie ervan trouw aan de intenties van de kunstenaar te garanderen. Is er bijvoorbeeld sprake van specifieke apparatuur, dan is het belangrijk om voor ogen te houden welke invloed een genoodzaakte vervanging van die apparatuur op het kunstwerk heeft, welke technische expertise daarvoor nodig is, welke kosten ermee gepaard gaan,.. Tijdens de pre-acquisitiefase kan men ook best zicht krijgen op de 'tentoonstelbaarheid' van het werk door na te gaan in welke staat het kunstwerk en de benodigde apparatuur zich bevinden. Beheer van digitale en mediakunst brengt naast acquisitiekost vaak ook andere kosten met zich mee, zoals tentoonstellingskosten (opbouw, installatie, huur van materiaal, noodzakelijke betrokkenheid van de kunstenaar,...) en lopende kosten voor het onderhoud en eventuele vervanging van de apparatuur. Het is aangeraden om bij uiteindelijke verwerving in de verkoopsovereenkomst preserverings- en tentoonstellingseisen te specifiëren. Ook kan best een lijst met benodigde apparatuur worden opgenomen, waarbij men aangeeft welke apparatuur voorzien wordt door de verkoper en wat de koper eventueel bijkomend moet aanschaffen. Wanneer een digitaal of mediakunstwerk van eigenaar verandert, zijn (meer nog dan bij een traditionele kunstverkoop) goede afspraken over rechten cruciaal. In een overeenkomst moet duidelijk zijn wat de rechten en de plichten van alle betrokken partijen zijn. Bij de uiteindelijke overdracht van het kunstwerk kan de ontvanger op basis van het vooraf verrichte werk en bijhorende documenten nagaan of alle afspraken werden nagekomen. Volgend op de uiteindelijke acquisitie dient de nieuwe eigenaar te zorgen voor een plan voor langetermijnbewaring van het kunstwerk en voor een goede documentering van alle relevante informatie met het oog op toekomstig tentoonstellen van het werk.
Documentatie
Het tweede luik van Matters in Media Art gaat dieper in op de elementen waaruit documentatie van mediakunst kan bestaan. De eerste stap is een basisbeschrijving in een collectiebeheersysteem. Het correct catalogeren van mediakunst brengt vaak een grotere complexiteit met zich mee dan voor traditionele kunstwerken het geval is. Matters in Media Art doet een aantal concrete suggesties hoe men met deze complexiteit kan omgaan in collectiebeheersystemen. Een stap verder is een gedetailleerde inventaris van alle componenten van het kunstwerk zoals fysieke mediadragers, (afspeel)apparatuur en beeldende componenten. Het is aanbevolen om ook het opgestelde kunstwerk te documenteren door middel van foto's, een video-opname van het kunstwerk in werking en door het zorgvuldig archiveren van installatieplannen en alle nodige specificaties om het werk tentoon te stellen. Een andere mogelijke vorm van documentatie is een interview met de kunstenaar of andere mensen die van nabij 'verwant' zijn met het kunstwerk. Deze interviews kunnen informatie opleveren over de intentie van de kunstenaar, maar ook over specifieke tentoonstellingsvereisten of technologische veroudering. Een al eerder vermeld document dat ook tot de documentatie behoort is het plan voor langetermijnbewaring. Het omschrijft onder meer een aanpak om werkende apparatuur, migratie van media naar andere formaten of goede opslag op lange termijn te verzekeren. Tevens kunnen de staat van het kunstwerk en de componenten die er deel van uitmaken worden gedocumenteerd. Door dit op regelmatige basis te doen, is het mogelijk om snel en efficiënt vormen van achteruitgang op te sporen en te kunnen ingrijpen voor het te laat is. Matters in Media Art biedt een indrukwekkende reeks templates aan om hiermee aan de slag te gaan. Voor de kwaliteitscontrole van digitale mediabestanden is zowel een technische analyse van de bestanden als visuele en auditieve controle noodzakelijk.
Ontlening
Matters in Media Art voorziet een handige checklist en bijhorende templates voor alle stappen die van belang zijn bij het (ont)lenen van een mediakunstwerk. Een aantal documenten die in de eerdere secties werden beschreven, komen hier opnieuw onder de aandacht. Een mediakunstwerk (ont)lenen kan immers niet zonder goede documentatie over de benodigde apparatuur, vereisten van de ruimte waarin het werk wordt opgesteld, instructies voor installatie en conservering,... Net zoals bij de verkoop is ook bij een ontlening een sluitende overeenkomst tussen de betrokken partijen noodzakelijk. Dit document maakt duidelijk wat precies deel uitmaakt van de ontlening, omschrijft wat de voorwaarden zijn en bepaalt de verantwoordelijkheden van beide partijen. Het bevat bijvoorbeeld ook informatie over de afgesloten verzekeringen. Het (ont)lenen van een mediakunstwerk brengt naast een eventuele vergoeding voor het ontlenen zelf ook andere kosten met zich mee. Matters in Media Art wijst onder meer op kosten gerelateerd aan het transport, het opstellen van het kunstwerk, maar ook eventuele vergoedingen voor kunstenaars, consultants, technici,... Bij het opmaken van een overeenkomst kan men een budget bijvoegen waarin men afspreekt wie welke kosten op zich neemt. Een ander document dat nuttig kan zijn bij het lenen van een kunstwerk is een faciliteitenrapport. Een instelling specifieert hierin zaken als haar beveiliging, klimatisering, personeelsbezetting en -expertise, verzekeringen en leenhistoriek. De ontlener merkt op die manier dat het kunstwerk terechtkomt op een plaats waar er professioneel en verantwoordelijk mee wordt omgegaan. Dat is goed voor het vertrouwen en kan tegelijk de basis vormen voor een dialoog tussen beide partijen over extra inspanningen die nodig zijn om tot optimale omstandigheden te komen om het geleende werk tentoon te stellen.
Digitale preservering
Preservering van digitale kunst vergt specifieke kennis. Matters in Media Art geeft alvast enkele basisprincipes mee. Een collectiebeheerder die een goed plan voor de preservering van een digitale collectie wil uitwerken moet eerst de collectie goed kennen. De website biedt een survey aan die collectiebeheerders van digitale en mediakunst kan helpen om beter zicht te krijgen op hun digitale collectie. De vragen die men zich dient te stellen bij de preservering van digitale kunst zijn niet fundamenteel verschillend van wat vereist is voor analoge kunstwerken. Collectiebeherende instellingen hebben dus al heel wat capaciteiten in huis. Het komt er vooral op neer om de vertaalslag naar de digitale wereld te maken en zich waar nodig bij te scholen of gespecialiseerd personeel aan te trekken. Net zoals preservering van analoge kunstwerken kan ook digitale preservering niet zonder de nodige middelen. Sommige (eerder infrastructurele) investeringen zijn eenmalig, andere kosten (bv. opslag) zijn lopend en kunnen toenemen wanneer de collectie groeit. Matters in Media Art overloopt de belangrijkste aandachtspunten met betrekking tot digitale kunst en collectiebeheersystemen, digitale depots, vereisten voor opslag, integriteit van bestanden en verouderende technologieën.
