Een jaar proefdraaien rond podiumkunsten op Wikimediaplatformen
PACKED vzw ijvert waar het kan voor een maximale digitale ontsluiting van erfgoed. In het najaar van 2016 zijn we een traject begonnen om gegevens over de podiumkunsten uit Vlaanderen en Brussel te publiceren op de Wikimediaplatformen. Voorlopig hebben 95 nieuwe Wikipedia-artikels m.b.t. podiumkunsten aangemaakt, ongeveer zestig bestaande Wikipedia-artikels m.b.t. podiumkunsten aangevuld en verbeterd en gegevens over enkele duizenden speelplekken, organisaties en personen uit de podiumkunstendatabank van Kunstenpunt gepubliceerd op Wikidata. Dat levert een verhoogde online zichtbaarheid en vindbaarheid op. Enkel al de 95 Wikipedia-artikels die we sinds eind april 2017 zijn beginnen aanmaken, hebben ondertussen meer dan 27.000 bezoekers opgeleverd.
Het was ons in 2016 opgevallen dat het pover gesteld was met de informatie over de podiumkunsten uit Vlaanderen op de Wikimediaplatformen. Nochtans heeft de podiumkunstensector veel te winnen bij goede en breed beschikbare informatie over de artistieke praktijk en de geschiedenis ervan. Hoewel Wikipedia wereldwijd de vijfde meest bezochte website is en met meer dan twaalf miljard pageviews per maand de plaats bij uitstek blijkt waar mensen naar informatie zoeken, bleek maar een minderheid van de meest relevante gezelschappen en personen vindbaar in de online encyclopedie. Op basis van de podiumdatabank van Kunstenpunt deden we een steekproef bij 419 gezelschappen uit de recente podiumkunstengeschiedenis: slechts 26% had een Nederlandstalig artikel en maar 5% een Engelstalig. Bij de 404 onderzochte personen is het iets beter gesteld: 38% heeft een Nederlandstalig Wikipedia-artikel en 9% een Engelstalig. Opvallend is dat het (vaak occasionele) televisie- en filmwerk van deze personen meestal goed gedocumenteerd is, terwijl dat voor een hele carrière in de podiumkunsten niet of nauwelijks het geval is. Ook zijn veel Wikipedia-artikels over podiumkunsten (inhoudelijk) voor verbetering vatbaar.
Sinds het voorjaar van 2017 zetten we een aantal lijnen uit om de Vlaamse podiumkunsten op Wikimediaplatformen de zichtbaarheid te geven die ze verdienen.
Inhoud
Wikipedia edit-a-thons: uitgeteste formats
- Aansluiten bij een evenement: in het kader van de Brusselse schrijfweken van 22 april tot 6 mei 2017 kozen we ervoor om in samenwerking met Het Firmament twee schrijfsessies te organiseren met als focus 'dans in Brussel'. Dit thema kaderde eveneens in de internationale Dag van de Dans op 29 april 2017. Op 22 april, een week voor de eigenlijke Dag van de Dans, hielden we een eerste schrijfsessie in de Koninklijke Vlaamse Schouwburg, waar we met een rondleiding achter de schermen ook voor een randprogramma zorgden. De sessie van 29 april vond plaats in Brusselse openbare bibliotheek Muntpunt.
- Infiltreren op een festival: op het Vlaamse TheaterFestival werd gekozen voor een aanpak waarbij drie dagen voor de start van het festival (einde augustus) een introductiesessie werd gehouden. Vervolgens organiseerden we gedurende de negen daaropvolgende werkdagen schrijfnamiddagen. Mensen die zich inschreven werden verwacht op de introductiesessie en konden vervolgens zelf kiezen op welke dag of dagen ze wilden terugkomen. Elke namiddag was er schrijfbegeleiding voorzien door Het Firmament en PACKED vzw. Er werd ook een gerichte schrijflijst samengesteld die uitging van wat er tijdens het festival op het programma stond. De bedoeling was dat er op elke festivaldag een aantal artikels werden aangemaakt/verbeterd/vertaald met betrekking tot artiesten of gezelschappen die op het festival stonden. Hiervoor werd ook samengewerkt met de Dagkrant van het festival, dat zich engageerde om elke vrijwilliger-journalist minstens één Wikipedia-artikel te laten schrijven.
- Samenwerken met een bibliotheek: Als onderdeel van het traject rond dans in Brussel wilden we ook graag iets buiten het stadscentrum organiseren. Vorst is een Brusselse gemeente met een speciale relatie tot dans. Het is de plaats waar zowel Anne Teresa De Keersmaekers gezelschap Rosas als de dansopleiding P.A.R.T.S. zijn gevestigd. Bovendien zijn er nog heel wat andere culturele hotspots in de directe omgeving. We vonden in de Nederlandstalige openbare bibliotheek van Vorst een partner om in december 2017 deze edit-a-thon te organiseren. We hoopten op deze manier gemakkelijker geïnteresseerden uit de lokale (bibliotheek)gemeenschap aan te trekken dan we bijvoorbeeld konden bij de edit-a-thons in het voorjaar.
- Schrijven op Wikipedia inbedden in curriculum van podiumopleiding: met twee opleidingen in het domein van de podiumkunsten konden we in 2017 een traject opzetten. Voor de internationale dansstudenten van P.A.R.T.S. gaven we een vrijblijvende introductiesessie om hen te sensibiliseren rond het belang van goede informatie op Wikimediaplatformen. Met een groep van vier studenten dia aan de Vrije Universiteit Brussel een vak over Vlaamse theatergeschiedenis na 1945 volgden konden we een stap verder zetten. Onder impuls van een enthousiaste professor werden de gebruikelijke presentaties die de studenten aan het einde van het semester over een maker of gezelschap geven vervangen door de opdracht om een Wikipedia-artikel te schrijven.
Zelf schrijven: PACKED vzw kweekt Wikipedianen
- PACKED-medewerkers doken in het wonderlijke Wikimedia-universum en leerden proefondervindelijk de kneepjes van het schrijven op Wikipedia. Gezien de beperkte tijd die de vaste medewerkers konden vrijmaken om artikels te schrijven, zochten we naar versterking om onze capaciteit te verhogen. Die vonden we in de vorm van twee verschillende vormen van stages.
- We dienden een stagevoorstel in bij de masteropleidingen Geschiedenis en Culturele Studies aan de Katholieke Universiteit Leuven. In het najaar van 2017 startte via die weg een Letse studente Culturele Studies, die zich als onderdeel van haar stagepakket toelegde op het vertalen van Nederlandstalige podiumkunstenartikels naar het Engels en Duits. We konden op die manier iets meer schrijfcapaciteit genereren naast de output van de edit-a-thons. Tegelijk zorgde het begeleiden van deze studente er ook voor dat we van nabij kennismaakten met specifieke moeilijkheden op de Engelstalige en Duitstalige Wikipedia.
- BIO-baan: Via een beroepsinlevingsovereenkomst kon PACKED vzw van januari tot en met juni 2018 tijdelijke versterking in huis halen. Enerzijds konden op die manier heel wat extra artikels geschreven en verbeterd worden. Anderzijds werd het werk aan data-uploads (zie verderop) aanzienlijk versneld.
Media-uploads op Wikimedia Commons
Podiumkunsten zijn een vluchtige kunstvorm. Binnen het universum van Wikimediaplatformen zijn onder meer foto's en video's van belang om deze kunstvorm in herinnering te brengen, te illustreren of te documenteren. Doordat ten tijde van creatie van het materiaal geen afspraken over auteursrechten werden gemaakt met het oog op later hergebruik, is het vaak erg moeilijk en arbeidsintensief voor een kunstenaar of gezelschap om de juiste toestemmingen te verkrijgen om een afbeelding of videofragment onder een vrije licentie ter beschikking te kunnen stellen. Het is dus een uitdaging op zich om bestaand foto-, audio- en videomateriaal over de podiumkunsten vrij herbruikbaar te maken. Daarom werd gezocht naar alternatieve manieren om nieuwe fotografische content te genereren en zo Wikipedia-artikels van beeldmateriaal te voorzien. Het brede publiek hebben we in onze pogingen helaas niet aan het fotograferen gekregen, maar zelf hebben we wel het één en ander in beweging gebracht:
- Op zoek naar Akarova: van 30 april tot 11 juni 2017 organiseerde Ballets Confidentiels, een samenwerkingsverband van de choreografen/danseressen Johanne Saunier en Ine Goris, het project Op zoek naar Akarova. In die periode verzorgden ze iedere zondag en telkens op een andere publieke locatie in Brussel een korte dansperformance. Dat bood een uitgelezen mogelijkheid om ze te fotograferen. Het leverde 29 foto's op van drie verschillende choreografieën.
- Portretfoto's tijdens HetTheaterfestival: tijdens de openingsreceptie van het festival spraken we mensen met enige encyclopedische relevantie voor de sector aan met de vraag of we hen mochten fotograferen en de foto op Wikimedia Commons konden plaatsen. Er werden 37 foto's geüploadet. We kunnen dit evalueren als een kleine inspanning van enkele uren met een relatief grote uitstraling (zie verderop hoofdstuk over hergebruik). Tegelijk was het ook een manier om mensen uit de sector te sensibiliseren voor open content en het belang van aanwezigheid op Wikimediaplatformen.
Data-uploads naar Wikidata
- Kunstenpunt: PACKED vzw werkte samen met Wikimedia België aan de upload van de relevante data uit de podiumkunstendatabank van Kunstenpunt op Wikidata. Concreet gaat het over productiebeschrijvingen sinds 1993, met daarbij de gekoppelde personen, organisaties, maar ook premièredata en -plaatsen. Midden juni 2018 zijn alle speellocaties waar een première doorging en alle personen en organisaties die aan een productie zijn gelinkt aan Wikidata toegevoegd. De volgende stap is de producties zelf en hun relaties met personen, organisaties en premièregegevens.
- Archiefbank Vlaanderen: verschillende actoren in de podiumkunstensector hebben een eigen archief waarvoor ze zorg dragen. Soms zijn deze overgedragen aan een archiefinstelling, maar vaak worden ze nog beheerd door actieve kunstenorganisaties. In vele gevallen gaat het om archieven met een privaatrechtelijk statuut. Archiefbank Vlaanderen verzamelt gegevens over dergelijke private archieven en erfgoedcollecties in Vlaanderen. Ze brengt de gegevens onder in een onlinedatabank en maakt ze voor iedereen raadpleegbaar via een zoekbox. In 2017 is PACKED vzw gestart met het uniek en persistent identificeren van alle archiefbeschrijvingen uit Archiefbank Vlaanderen, inclusief die betrekking hebben op de podiumkunsten. Vervolgens werden gegevens over de archieven in Wikidata geüpload. Daardoor kun je vandaag in de Wikidatarecords over bepaalde organisaties en personen uit podiumkunstensector informatie terugvinden worden over waar hun archief zich bevindt. Bv.: het archief van de KVS bevindt zich bij AMVB.
Wat levert het op?
1) Zichtbaarheid op Wikipedia. Wikipedia-artikels worden vaak geraadpleegd. Tijdens en rondom de edit-a-thons over podiumkunsten die plaatsvonden sinds april 2017 werden in totaal 95 nieuwe pagina's aangemaakt (hoofdzakelijk in het Nederlands, maar ook in andere talen). Tot 24 juni 2018 werden deze samen 27.755 keer bekeken. Naast de nieuw aangemaakte pagina's werden ook 63 pagina's aangepast en verbeterd. Deze reeds bestaande pagina's werden op dezelfde tijd 193.503 keer bekeken. De Pageviews Analysis Tool laat toe om in een grafiek de pageviews van verschillende artikels te vergelijken tijdens een bepaalde periode. We deden een aantal steekproeven en constateerden dat het bereik van een Wikipedia-artikel in vele gevallen de bezoekers van een "Over ons"-pagina op de eigen website ruimschoots overstijgt. Dat is een belangrijk argument om met kwalitatieve informatie aanwezig te zijn op de plaats waar mensen naar informatie zoeken, dus niet alleen op je eigen website. Pieken in bezoekers kunnen bijna altijd verklaard worden door een bepaalde gebeurtenis, waardoor mensen informatie zoeken op het internet en zeer vaak op Wikipedia terechtkomen. Een aantal voorbeelden (klik op de links voor de grafieken):
- Personen uit de podiumkunsten zijn te gast in een tv- of radioprogramma:
- Een theateracteur komt onder de aandacht van een breder publiek door een rol in een tv-serie:
- Iemand overlijdt:
- Iemand krijgt een prijs:
2) Zichtbaarheid buiten Wikipedia. Anderen hergebruiken Wikipediainhoud, waardoor het bereik zich niet beperkt tot wie op Wikipedia terechtkomt. De catalogi van de Vlaamse bibliotheken putten uit Wikipedia om hun bezoekers context over auteurs aan te bieden. Met deSingel startte PACKED vzw een traject op om dat ook te doen. Tegelijk vormen we in deSingel ook actieve Wikipedians die artikels schrijven/verbeteren over artiesten die er op het programma staan. Iedereen die googelt krijgt informatie uit Wikipedia te zien, soms zonder dat men zich er goed en wel bewust van is.
3) Betere inhoud. Artikels worden verbeterd door anderen binnen de community. De Pageviews Analysis Tool laat zien hoeveel verschillende personen een bepaalde pagina hebben bewerkt tijdens een bepaalde periode. Op iets meer dan een jaar tijd blijken 62 verschillende gebruikers aan deze 8 pagina's te hebben gewerkt.
4) Inhoud in andere talen. Wikipedianen zijn ook regelmatig zelf hergebruiker van Wikipediacontent uit een andere taalversie, doordat ze artikels vertalen. Wikipedia heeft daar zelfs een vertaaltool voor. Zo heeft Ivo Van Hove intussen een pagina in negen talen, waaronder het Russisch, Japans en Sloveens. Op een jaar tijd worden deze pagina's meer dan 50.000 keer bekeken, waarvan slechts 8.662 views op de Nederlandstalige versie.
5) Rijke open data. Louter door data over de podiumkunsten op Wikidata te uploaden ontstaat er al een vorm van verrijking. Een deel van de onderwerpen uit de dataset van Kunstenpunt was reeds aanwezig op Wikidata met een bepaalde hoeveelheid informatie. Door op Wikidata de koppeling te leggen met het corresponderende identifier bij Kunstenpunt, kan iedereen die dat wil de verrijkte data hergebruiken. Ook voor Kunstenpunt zelf als datadonateur is er een directe winst. Neem bijvoorbeeld Mercat de les Flors, een theater in Barcelona waar elk jaar een aantal Vlaamse dansvoorstellingen te zien zijn. De Kunstenpuntdatabase bevat de naam van het theater, het land, de postcode, zelfs het precieze adres, maar door de koppeling met Wikidata krijgt Kunstenpunt onder meer de geocoördinaten, een foto van de speellocatie en gekoppelde Wikipedia-artikels aangereikt. Van de 2.058 speellocaties die vanuit de Kunstenpuntdatabank in Wikidata verrijkt of eraan toegevoegd werden, hebben 802 een gelinkte afbeelding in Wikidata. Daar liggen dus directe mogelijkheden tot verrijking. Ook de data vanuit Archiefbank Vlaanderen verrijken Wikidata. Doordat zowel Kunstenpunt als Archiefbank Vlaanderen data over dezelfde organisaties beheren, wordt Wikidata de plaats waar deze informatie samenkomt in een rijkere context. Een voorbeeld: Bij' De Vieze Gasten was al aanwezig op Wikidata. Vanuit de Kunstenpuntdatabank werd dit item verrijkt (zie bewerkingen tussen 27 en 29 maart 2017). Op 5 oktober werden de gegevens over de archieflocatie uit Archiefbank Vlaanderen toegevoegd. Ook andere gebruikers zorgden voor verrijking van dit item, bijvoorbeeld door de toevoeging van de MusicBrainz-identificatiecode.
6) Foto's onder een vrije licentie die breed gebruikt en gezien kunnen worden. Van de 37 foto's die tijdens HetTheaterfestival werden genomen en op Wikimedia Commons kwamen, worden er intussen vijftien ook hergebruikt op 22 pagina's van verschillende Wikimediaplatformen. Op deze link is te zien waar in het Wikipedia-ecosysteem de foto's in april 2018 werden gebruikt en hoe vaak ze werden bekeken. De pagina's waarop de foto's hergebruikt worden halen de jongste maanden ongeveer 4.400 views per maand. Gezien de vrije licentie waaronder ze zijn gepubliceerd, hebben we geen zicht op eventueel hergebruik contexten buiten de Wikimediaplatformen.
Liep alles dan perfect?
Neen. Onze ervaringen leren ons dat het niet eenvoudig is om een grote groep mensen op een edit-a-thon te krijgen. We hebben ons verwachtingspatroon wat moeten bijstellen. De mogelijkheden zitten hem in een volgehouden inspanning die een gemeenschap helpt op te bouwen. Ook het betrekken van opleidingen blijkt moeilijker dan gehoopt. Als de podiumsector een stap vooruit wil zetten wat betreft haar online zichtbaarheid, is het noodzakelijk dat ze hier zelf ook een actievere rol in speelt. Hopelijk krijgen de goede voorbeelden die we onder meer met de VUB en deSingel konden realiseren dus navolging.
Verder is ook de communicatie met de gemeenschap van Wikipedianen niet steeds eenvoudig. Vaak krijg je te maken met vrijwilligers die geen kaas hebben gegeten van podiumkunsten, waardoor bijvoorbeeld discussies over encyclopedische relevantie soms wel eens vermoeiend kunnen worden. Toch is het ook een goede reality check, want het is net dat publiek dat je aan de hand van feiten duidelijk moet weten te maken waarom persoon x of organisatie y een Wikipediapagina verdient.
Wil je zelf aan de slag? Leer dan uit onze fouten! Bij het organiseren van edit-a-thons hebben we al doende het één en ander geleerd. Als je zelf een (interne of publieke) edit-a-thon wil organiseren rondom een thematiek die je aanbelangt, hou dan zeker rekening met deze aandachtspunten en betrek ons bij je plannen.
Op de algemene projectpagina vind je een overzicht van de geschreven en verbeterde artikels over theater en dans.
